Direnç kelimesi, "bir güce karşı konan direnme gücü" olarak tanımlanabilir. Elektrik ve elektronikte ise direnç, iki ucu arasına gerilim uygulanan bir cismin akıma karşı gösterdiği direnme özelliğidir.
Kısaca; elektrik akımına gösterilen zorluğa DİRENÇ denir. ve devrede akımı sınırlandırmak için kullanılır.
Direnç"R" veya "r" harfi ile gösterilir, birimi ohm dır.
Elektrik, elektronik devrelerinde en yaygın olarak kullanılan devre elemanları dirençlerdir. Direncin iki temel görevi vardır; akımı sınırlamak ve gerilimi bölmek. Dirençler 1 ohm’dan daha küçük değerlerden 100 Mega ohm’dan daha büyük değerlere kadar geniş bir yelpazede çeşitli omik değerlerde üretilmektedir. Dirençlerin iki önemli parametresi vardır.
Bu parametreler (1) Direncin omik değeri, (2) Direncin gücü’dür. Direncin ohmik değeri elektrik akımına gösterilen zorluğu belirler. Uçlarına uygulanan gerilimi sabit olarak düşünürsek omik değeri daha yüksek olan dirençlerden daha az akım geçer.
Direncin ikinci önemli parametresi ise gücüdür. Direncin içinden geçen akım ısınmaya yol açar. Direncin dayanabileceği ısı miktarı direncin gücü ile bağlantılır. Direncin gücünün birimi de Watt’tır. Daha yüksek güçlü dirençler ısıya daha fazla dayanırlar. Örneğin 5 Wattlık bir direnç, 1 Wattlık bir dirence göre ısıya daha dayanıklıdır. Dirençler yapıldıkları malzemeye göre; 1. Karbon dirençler 2. Telli dirençler olarak ikiye ayrılır. Kullanışlarına göre ise: 1. Sabit dirençler 2. Ayarlı dirençler olarak ikiye ayrılırlar.
Bağlantı türleri
Devrelerde dirençler 3 şekilde bulunabilir. 1 seri bağlantı 2 paralel bağlantı 3 karma bağlantı.
1)Seri Bağlantı
bu bağlantı da eşdeğer toplam drenç; Rtop=R1+R2+R3 olarak hesaplanır.
devreden geçen Akım ise; I=U/Rtop Denklemiyle bulunur.
2)Paralel Bağlantı
bu bağlantı da eşdeğer toplam drenç; 1/Rtop = 1/R1 + 1/R2 olarak hesaplanır.
Eğer paralel bağlantı 2 den çok isede denklem yine aynen devam eder; yani mesela 4 adet direnç paralel bağlı ise; 1/Rtop = 1/R1 + 1/R2 + 1/R3 + 1/R4 olur. ve devreden geçen Akım ise; I=U/Rtop Denklemiyle bulunur. eğer 2 adet direnç paralel bağlı ise pratik olarak Rtop=(R1 x R2) /(R1+R2) olarak bulunur.
şekle göre; R1 ve R2 paralel ve R3,R4 dirençleri buna seri bağlıdır. RPar=(R1+R2)/(R1*R2) olur.
toplam devre direnci ise;
Rtop=(R1+R2)/(R1*R2) + R3+R4 olarak Elde edilir.
I=U/Rtop
denleminden de devreden geçen akım kolayca bulunur.
Direnç üzerindeki renkleri değerlendirirken A, B, C, D ve T sırasına göre gitmeye dikkat etmek gerekmektedir. Bu sıralamaya göre yapılacak hesaplama sonucunda elde edilen direnç değeri Ohm(?) olarak bulunacaktır. (10°dir.)
Metal Film Dirençte:
Değeri Üzerinde Yazılı Dirençler
Bazı üreticiler renk kodu yerine direnç değerlerini yazmayı tercih etmektedirler. Bunlardan bir kısmı doğrudan direnç değerini ve toleransını yazdığı gibi, bazıları da harf kodu kullanmaktadır. Direnci gösteren harfler: R = Ohm(?), K = KiloOhm(K?),M = MegaOhm(M?) Tolerans harfleri: F = ±%1,G = ±%2,J = ±%5, K = ±%10,M = ±%20
Kodlama Üç Şekilde Olmaktadır;
1 1000 Ohm a kadar olan dirençler için R harfi kullanılır.
Kodlama 3 adımda yapılır:
- R den önce gelen sayı "Ohm" olarak direnci gösterir.
- R den sonra gelen sayı direncin ondalık bölümünü gösterir.
- En sondaki harf toleransı gösterir.
Örneğin:
6R8J = 6.8 ±%5 ?
R45G = 0.45 ±%2 ? 2 1K? dan 1M? a kadar olan dirençler için "K" harfi kullanılır.
Örneğin:
3K0K = 3±%10 K?
2K7M = 2.7±%20 K? 3 1M? dan yukarı dirençlerde de "M" harfi kullanılır.
Direnç Standartı:
Tablo 1.3 te görüldüğü gibi, dirençler standart değerlerde üretilir. Tolerans yüzdeleri, "E" seri numarasından anlaşılır.
E6 serisi %20
|
E12 serisi %10
|
E24 %5
|
E96 ±12
|
| 1.0 |
1.0 |
1.0 |
100 |
| |
|
1.1 |
102 |
| |
1.2 |
1.2 |
105 |
| |
|
1.3 |
107 |
| 1.5 |
1.5 |
1.5 |
110 |
| |
|
1.6 |
113 |
| |
1.8 |
1.8 |
115 |
| |
|
2.0 |
118 |
| 2.2 |
2.2 |
2.2 |
120 |
| |
|
2.4 |
123 |
| |
2.7 |
2.7 |
125 |
| |
|
3.0 |
128 |
| 3.3 |
3.3 |
3.3 |
130 |
| |
|
3.6 |
133 |
| |
3.9 |
3.9 |
135 |
| |
|
4.3 |
138 |
| 4.7 |
4.7 |
4.7 |
140 |
| |
|
5.1 |
143 |
| |
5.6 |
5.6 |
145 |
| |
|
6.2 |
148 |
| 6.8 |
6.8 |
6.8 |
150 |
| |
|
7.5 |
155 |
| |
8.2 |
8.2 |
160 |
| Tablo 1.3 Standart dirençler |
İhtiyaca göre bu dirençlerin 10, 100, 1000 katları alınır.
